Schrijf jij fantasy of SF? Vergeet snel wat de schrijfboeken je vertellen – dat je moet beginnen bij je personage. Ja, een verhaal is nergens zonder personages. Maar zij zijn geboren, getogen en beïnvloed door de leefomgeving. Een voorbeeld van goed doordachte wereld is de serie Shadow and Bone. Leigh Bardugo had vooraf al een heel belangrijke vraag gesteld, waardoor zij geweldige karakters heeft kunnen ontwikkelen. Jouw personages komen nooit tot leven zolang jij de wereld waarin zij leven niet helder op papier hebt staan. Niet dat ik de expert ben, maar tijdens mijn zoektocht naar beter leren schrijven, heb ik dit geleerd. Ik geef je een aantal voorbeelden, maar ook tips voor hoe je zelf ermee aan de slag kan gaan.
Kun jij je een verhaal herinneren waar je helemaal in werd ondergedompeld? Voor mij was dat Star Wars. Ik herinner mij dat ik in mijn jonge jaren tijdens vakanties in Zweden urenlang tussen de varens zwierf en hutten bouwde alsof ik op Endor was. En stiekem hoop ik ooit nog eens rond te kunnen lopen in een Hobbit-dorp of tijdens mijn verjaardag een brief te ontvangen met een uitnodiging voor Hogwarts. Dit zijn maar enkele voorbeelden van goed doordachte en zeer succesvolle verhaal werelden.
Geen omgeving, geen personage
“Het bedenken van een verhaal begint met een goed personage… bladiebla.” Zo is te lezen in veel schrijf-Bijbels. Uiteraard mag je een verhaal bedenken rondom een mooi personage. En ik zal niet ontkennen dat ik ook geweldige persoonlijkheden heb verzonnen waar ik verhalen omheen heb bedacht. Maar zodra je die plompverloren in een ondoordachte omgeving plaatst, dan ontstaat er iets onnatuurlijks. Een levend personage is het gevolg van een goed doordachte leefomgeving. Zo ben ik ooit begonnen met het bedenken van mijn verhaalwereld van Dizary. Uit al mijn tekeningen en aantekeningen ontstonden karakters en daaruit vormde zich een verhaal.
Een personage is het gevolg van de omgeving
Kijk bijvoorbeeld eens naar de Netflix serie Shadow and Bone. Alina Starkov bezit een bijzondere eigenschap waarmee ze de duisternis de wereld uit kan helpen. En de duisternis blijkt te zijn gecreëerd door de Duisterling. De magische eigenschappen van beide karakters zijn voortgekomen uit hun wereld. Leigh Bardugo stelde zichzelf eerste de vraag: wat als duisternis een plaats was? Wat als de monsters die daar op de loer liggen, echt waren en je ze zou moeten bevechten op hun eigen terrein (wikipedia). Bam – en van daaruit zijn haar geweldige karakters ontstaan. En jij kan dat ook.
De schatkamer van Dizary ligt op je te wachten
Zelf aan de slag
Laten we gewoon eens beginnen met een voorbeeldwereld. Neem een landmassa met ruige kliffen, veel vis in de zee en bovenop de kliffen een plateau waar aardwarmte via putten uit de grond komt. Hier kunnen alleen de mensen leven die hier zijn opgegroeid. Ze kunnen klimmen als geen ander, leven van de visvangst en verwarmen hun voedsel in de hete aardwarmte. Dit geeft hen een gezonde basis van voedingsstoffen. Maar een naastgelegen dorp heeft die aardwarmte niet – aha, al meteen conflict. Want het ene dorp laat niet zomaar de kaas van het brood eten. Wordt jouw hoofdpersoon om een bepaalde rede uit deze leefomgeving geforceerd, dan heb je in feite al de basis voor jouw verhaal. Want hoe moet hij of zij overleven zonder de visvangst en aardwarmte? Of stel dat een personage ooit van een klif gevallen is, een been heeft gebroken, nooit meer kan rennen, maar het dorp moet redden van de ondergang? Zie hier: angst voor kliffen, water, vallen, en niet kunnen rennen of weten te overleven zonder vis en aardwarmte. Alles met een duidelijk ‘oorzaak en gevolg’.
Tip: Beschouw jouw verhaalwereld ook als een personage dat leeft, beweegt, eet en bepaalde stemmingen heeft.
Als je zo nadenkt over je verhaal dan krijgt jouw personage een rede voor zijn of haar bestaan en handelen. Alleen dan kunnen er situaties ontstaan die niet zomaar in een verhaal zijn gegooid, maar puur zijn voorgekomen uit een daadwerkelijk probleem. Alleen dan kun je spelen met de karaktertrekken. Uiteraard is het een groeiproces – een wisselwerking tussen wereld en personage – maar ik weet zeker dat je een geloofwaardiger verhaal schrijft als je eerst de wetten van de leefomgeving bepaald.
Zoom in op jouw verhaalwereld
Mega-, macro-, microniveau. In deze volgorde wil je jouw personages tot leven laten komen. Pak eens een oude atlas, knip deze in stukjes, gooi alles bij elkaar en maak een nieuwe wereld. Zoom vanaf deze mega-afstand in tot macroniveau. Nu bepaal je waar het vaak regent, waait of extreem heet is. De mensen die daar leven zullen zich aan hun omgeving hebben aangepast. Dit brengt gemakken mee maar wellicht ook de nodige problemen. Stel dat een leefomgeving door krachten van buitenaf wordt verstoord? Of dat een personage maar moeilijk aan een leefomgeving kan wennen? Wat zijn de consequenties? Zijn de mensen in een regenachtige omgeving vooral grumpy, of juist heel optimistisch?
Zoom nog dieper in tot microniveau. Wat gebeurt er als er in die community iemand komt wonen die niet tegen water kan? Dat karakter kan er alleen overleven als hij of zij specifieke eigenschappen inzet die zijn geleerd van bijvoorbeeld een noest werkende familie uit een heel andere leefomgeving. Houdt dit karakter vol, waarom houdt het karakter vol, waarom op die plek, hoe is de omgang met de anderen? Zodra je deze vragen kunt gaan stellen, zit je op de goede weg. Zoom steeds dieper in op jouw personages.
De verhalen van Tolkien over Midden Aarde zijn zo geweldig omdat ze plaatsvinden in een voortreffelijk doordachte wereld.
Begin dus bij het begin
Neem bijvoorbeeld Hobbits. Dit vredelievend volkje blijkt Midden Aarde te kunnen redden van de ondergang omdat zij op die plek zijn geboren. Er waren niet eerst gewoon een stel Hobbits en dwergen die op avontuur gingen. Nee, er was eerst Midden Aarde dat werd bevolkt door rassen die specifiek verbonden werden aan een bepaalde locatie. Dus creëer eerst jouw wereld, teken desnoods een paar plekken op papier, zoom in, breng het tot leven met volkeren en bijzondere karakters, en het conflict voor jouw verhaal zal moeiteloos ontstaan.
Voor jou misschien interessant om te lezen
Wat is de leesvolgorde? Hoe steken de boeken in elkaar? Waar moet je beginnen? In het volgende artikel leg ik het je uit.
